वक्फ (संशोधन) विधेयक 2025 – संपूर्ण माहिती आणि महत्त्वाचे बदल

वक्फ म्हणजे काय? (What is Waqf?)

वक्फ हा इस्लामी कायद्यानुसार एक प्रकारचा संपत्तीचा दानधर्म आहे. वक्फच्या माध्यमातून मुस्लिम व्यक्ती आपली संपत्ती धार्मिक किंवा सामाजिक कार्यासाठी अर्पण करतात. वक्फ संपत्ती कोणत्याही प्रकारे विकता, गहाण ठेवता किंवा वारशाने हस्तांतरित करता येत नाही. एकदा वक्फ घोषित झाल्यानंतर ती संपत्ती 'अविनाशी' मानली जाते.

वक्फ बोर्ड म्हणजे काय? (What is Wakf Board?)

वक्फ बोर्ड हा सरकारी संस्थेप्रमाणे कार्य करणारा एक नियामक मंडळ आहे, जो वक्फ संपत्तीचे व्यवस्थापन आणि देखरेख करतो. भारतात केंद्रीय वक्फ परिषद (Central Waqf Council - CWC) आणि राज्य वक्फ बोर्ड (State Waqf Boards) कार्यरत आहेत.

वक्फ (संशोधन) विधेयक 2025 का महत्त्वाचे आहे?

वक्फ (संशोधन) विधेयक 2025 हे वक्फ संपत्तीच्या व्यवस्थापनात पारदर्शकता आणण्यासाठी तसेच गैरवापर आणि विवाद टाळण्यासाठी आणले गेले आहे. या विधेयकात अनेक मोठे बदल प्रस्तावित आहेत:

विधेयकातील महत्त्वाचे बदल आणि फायदे

 1) वक्फ संपत्ती व्यवस्थापनामध्ये पारदर्शकता (Transparency in Waqf Property Management)

- डिजिटल रेकॉर्ड प्रणाली: सर्व वक्फ मालमत्तांची नोंदणी डिजिटल केली जाणार आहे.

- ऑडिट आणि लेखापरीक्षण: आर्थिक गैरव्यवहार रोखण्यासाठी नियमित लेखा तपासणी केली जाईल.

 2) वक्फ मालमत्तांवरील वाद आणि गैरव्यवहार टाळण्यासाठी नवे उपाय

- काही राज्यांमध्ये सरकारी जमिनींवर वक्फ बोर्डाने दावा केला आहे, यावर कठोर नियंत्रण ठेवले जाणार आहे.

- 5973 पेक्षा जास्त सरकारी मालमत्ता वक्फ म्हणून घोषित केल्याचे समोर आले आहे.  

महत्त्वाची उदाहरणे:

- तामिळनाडू: वक्फ बोर्डाने संपूर्ण गावावर दावा केल्यामुळे एका शेतकऱ्याला त्याची जमीन विकता आली नाही.

- बिहार: बिहार सुन्नी वक्फ बोर्डाने एका संपूर्ण गावावर दावा केल्याने 7 कुटुंबांना न्यायालयात जावे लागले.

- केरळ: 600 ख्रिश्चन कुटुंबे वक्फ बोर्डाच्या जमिनीच्या दाव्यांविरोधात लढा देत आहेत.

 3) मुस्लिम महिलांचे हक्क आणि कल्याण (Empowerment of Muslim Women)

- विधवा आणि घटस्फोटित महिलांसाठी विशेष योजनांचा प्रस्ताव

- मुस्लिम मुलींसाठी शिष्यवृत्ती योजना

- स्वतंत्र आर्थिक मदतीसाठी स्वयं-सहाय्यता गट (SHG)

- कौटुंबिक वाद आणि वारसा हक्कासाठी कायदेशीर मदत केंद्र स्थापन करणे

 4) वक्फ मालमत्तेचा गरीबांसाठी उपयोग (Waqf for Welfare of Poor)

- शिक्षण, आरोग्य, गृहनिर्माण आणि रोजगार यांसाठी वक्फ निधीचा वापर

- विधवा आणि गरीब मुस्लिम महिलांसाठी निवृत्ती वेतन योजना

- व्यावसायिक प्रशिक्षण केंद्र उभारणे

 5) प्रशासनिक सुधारणा आणि नवी सुधारणा

- राज्य वक्फ बोर्ड आणि स्थानिक प्रशासनातील समन्वय वाढवला जाणार आहे.

- शिया, सुन्नी तसेच बोहरा आणि आगा खान समाजाच्या प्रतिनिधींना वक्फ बोर्डामध्ये स्थान देण्यात येणार आहे.

- अशासकीय सदस्यांसाठी दोन जागा राखीव असणार आहेत.

वक्फ (संशोधन) विधेयक 2025 हे वक्फ मालमत्तेच्या व्यवस्थापनात पारदर्शकता आणण्यासोबतच मुस्लिम समाजाच्या सामाजिक आणि आर्थिक सक्षमीकरणासाठी महत्त्वाचे आहे. गैरव्यवहार आणि भ्रष्टाचार रोखण्यासोबतच हे विधेयक मुस्लिम महिलांच्या सशक्तीकरणावर भर देत आहे.

वक्फ कायदा 2025, वक्फ बोर्ड, Wakf Board, वक्फ मालमत्ता, वक्फ कायद्यातील सुधारणा, Muslim Women Rights, Waqf Property Management, Waqf Bill 2025 in Marathi